Dla osób uczestniczących w postępowaniach przed sądem lub organem administracji oraz osób chcących wszcząć takie postępowanie istnieje możliwość (a czasem obowiązek) ustanowienia pełnomocnika fachowego – adwokata lub radcy prawnego – do reprezentowania danej osoby w sprawie. Takiego pełnomocnika można ustanowić według własnego wyboru, jak również można złożyć do sądu lub organu wniosek o wyznaczenie takiego pełnomocnika z urzędu.

Brak środków finansowych a pomoc prawnika

Aby mieć możliwość przyznania przez sąd, prokuraturę lub organ pełnomocnika z urzędu, trzeba uzasadnić w składanym wniosku, że nie stać nas na poniesienie kosztów fachowego pełnomocnika. Można to uczynić łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, jak również w przypadku nieskładania wniosku o zwolnienie od kosztów. Należy dołączyć wypełnione i podpisanie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie takie można znaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości, na stronach internetowych wielu sądów. Formularze takie są też wyłożone w siedzibach sądów.

Poza przypadkami braku możliwości finansowych ustanowienia adwokata lub radcy prawnego w  sprawie, należy wskazać sądowi lub organowi inne powody, dla których pomoc pełnomocnika z urzędu jest niezbędna. W szczególności będzie to duży stopień skomplikowania sprawy oraz fakt, iż nie jesteśmy w stanie dokładnie określić żądania, wypełnić wszelkich wymaganych prawem warunków do złożenia takiego pozwu czy wniosku.

Zwrot kosztów sądowych za adwokata lub pełnomocnika 

W przypadku własnego wyboru adwokata lub radcy prawnego wszelkie kwestie dotyczące rozliczenia, wynagrodzenia za prowadzenie sprawy są ustalane pomiędzy klientem a pełnomocnikiem. W takim przypadku koszty poniesione na wynagrodzenie pełnomocnika można w całości lub części odzyskać po zakończeniu postępowania, w zależności od rodzaju postępowania i wyniku sprawy.

Przykładowo, w przypadku wygranej w postępowaniu cywilnym, można odzyskać od drugiej, przegranej, strony, poniesione koszty procesu (koszty opłaty sądowej od pozwu lub wniosku, koszty zaliczki na biegłego i inne) oraz koszty zastępstwa procesowego (a więc koszty pełnomocnika). Trzeba wcześniej w takim postępowaniu złożyć wniosek o zasądzenie takich kosztów od strony przeciwnej.

Jednakże nawet w przypadku zasądzeniu kosztów zastępstwa procesowego od drugiej strony w danym postępowaniu, trzeba pamiętać o tym, iż sąd zasądzi takie koszty zwykle według stawek określonych w odpowiednich przepisach prawa. Stawki takie są zdecydowanie niższe od stawek rynkowych, zatem w takich przypadkach nie uda się odzyskać całości kosztów poniesionych na wynagrodzenie pełnomocnika do reprezentowania w sprawie.

Przykładowo, na dzień sporządzenia niniejszego artykułu (przepisy dotyczące stawek ulegają zmianom) w sprawie o rozwód można uzyskać kwotę 720 zł, w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku kwotę 120 zł; w sprawie o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy kwotę 180 zł. Należy pamiętać, iż jest to jedynie zasada, natomiast w pewnych sytuacjach można uzyskać np. wielokrotność takiej stawki (nie więcej niż sześciokrotność). Sąd może również w pewnych sprawach orzec, iż każda ze stron postępowania ponosi koszty zapłacone w sprawie i nie zwraca drugiej stronie żadnych kwot.

Zwrot kosztów sądowych w sprawach innych, niż cywilne

Tytułem uzupełnienia wskazać jeszcze trzeba, iż powyższe zasady są charakterystyczne głównie dla postępowań cywilnych. Ze względu na różnorodność postępowań sądowych i postępowań przed organami, a także ze względu na fakt, iż powyższe zasady mogą doznawać, w zależności od rodzaju postępowania wyniku sprawy oraz innych okoliczności, modyfikacji, nie jest możliwe opisanie w artykule wszelkich możliwych informacji w zakresie możliwości odzyskania kosztów sprawy. Wszelkich szczegółowych informacji udzieli reprezentujący klienta w danym postępowaniu adwokat lub radca prawny.

Adwokat Marcin Gałązka oferuje pomoc prawną w procesach cywilnych oraz substytucję przed sądami